Anders Ericsson je vodeći predstavnik invajronmentalizma, skoro ekstremnog zanemarivanja važnosti gena i isticanja presudne uloge sredine za uspeh u skoro svakoj ljudskoj delatnosti, uključujći sport.
Velika prednost ovog autora u odnosu na nativističke protivnike jeste to što svoje tvrdnje može da potkrepi ogromnim brojem empirijskih nalaza koji idu njemu u prilog.
Njegov prvi eksperiment se bavio ispitivanjem uticaja vežbanja na sposobnost zapamćivanja. Jednom ispitaniku je davao sve veći broj cifara (slučajno poređanih) da zapamti. Nakon 20 sati vežbanja, opseg zapamćenih cifara se proširio sa 7 na 20, a nakon 200 sati na preko 80 cifara.
Kasnije je dobijao slične nalaze, koji pokazuju da naizgled čudesne sposobnosti mnemoničara (ljudi izuzetnog pamćenja) možemo objasniti bez pozivanja na „nadljudske“ osobine ili bar na sposobnosti koje imaju retki pojedinci.
Empirijska istraživanja pokazuju da je dobra memorija (1) stvar vežbe, ali i da je ta sposobnost ograničena (2) u domenu vežbe, tj. memoničari imaju odlično pamćenje samo u vrsti aktivnosti koju su vežbali. Npr. šahisti imaju odličnu sposobnost pamćenja šahovskih pozicija, ali je njihovo pamćenje druge materije ista kao kod drugih ljudi.
Nakon više od tri i po decenije istraživanja, Ericsson daje zaključak o vrhunskim dostignućima u raznim čovekovim delatnostima:
• Nema dokaza da su urođene sposobnosti nužni preduslov za najviše postignuće u raznim delatnostima, uključujući sport (osim genetski datih superiornosti u visini i sl.). Ericsson dopušta genetski uticaj na razvoj majstorstva, ali on tu govori o verovatno genetski determinisanoj motivaciji za trening.
• Mnogobrojni nalazi ga navode da smelo napiše: „Uticaj urođenih bazičnih specifičnih kapaciteta („obdarenosti“) na postignuće majstora je slab i verovatno zanemarljiv“ (Ericsson, 1996)!
• Nužni preduslov za vrhunsko dostignuće je produženo promišljeno vežbanje (trening): relevantna, voljna akcija usmerena na usavršavanje (unapređenje rezultata, sportskog ili dr. vrste).
Engleski izraz „deliberate practice“ prevodim sa promišljeno vežbanje (trening) zato što tu postoji: /1/ namera usavršavanja i /2/ smišljeno vežbanje za tačno određen cilj.
Prvi i najupečatljiviji dokazi dolaze iz oblasti za koje se smatra da su potpuno zavisne od urođene sposobnosti: Uspeh muzičara je u direktnoj zavisnosti od broja časova posvećenih promišljenom vežbanju.
Violinisti majstori imali su više od 7400 sati promišljenog vežbanja do 18 god.; osrednji - 5300; izvođači nižeg ranga - 3400.
Mnogobrojno potvrđivanje ovakvih nalaza navodi Ericssona da kaže da je čak i Mocart – napravljeni genije, a ne rođeni (Ericsson, 2007). Mocart je, kao i drugi muzički talenti - rastao u muzičkoj sredini. Njegov otac je bio u to vreme vodeći svetski muzički pedagog. Ta okolnost podrške i stručne pomoći, osim sopstvenog snažnog opredeljenja za vežbanje, je preduslov visokih dostignuća u bilo kojoj oblasti.
Važnost intenzivnog i dugog treninga potvrđen i kod sportista. Čak su i anatomske i fiziološke karakteristike (metabolizam mišića, veličina srca i dr.) podložne menjanju pod uticajem jakog treninga (Ericsson & Lehmann, 1996).
U vezi sa tim, treba navesti da nije tačan ni podatak koji je postao „opšte mesto“ sportskih udžbenika – o visokoj heritabilnosti atletičarskih sposobnosti, zbog čega se kaže da se sprinterski talenat jednostavno identifikuje – na osnovu toga ko su detetu mama i tata.
Čak i tu Ericsson otkriva slabu empirijsku zasnovanost (činjenicama) nativističkog gledanja na talenat – majstorstvo. Sledeći citat jasno pokazuje da u pogledu određivanja heritabilnosti tipa mišićnog vlakna postoje vrlo različiti, čak međusobno suprotni zaključci: dok jedni procenjuju da je koeficijent heritabilnosti 93%, drugi kažu da je „blizu nule“. S obzirom da to može da bude prihvaćeno sa nevericom u našoj sportskoj sredini, sklonoj nativizmu, evo citata u originalu:
“... Similarly, an early study (Komi et al., 1977) estimated that the type of fibers in different muscles were almost completely determinded by genetic factors—93 % of the variance was determined by heredity. However, when investigators increased the number of twins studied there were unable to replicate these earlier findings. Bouchard, Simoneau et al. (1986) found with many times larger sample no evidence of genetic determination of muscle fiber types— estimating instead a heritability close to 0%. In fact, other evidence exists that slow twitch muscles can be converted to fast-twitch tissues as result of large changes in the level of physical activity (Goldspink, 2003) or with electric stimulation.” (A. Ericsson et al. 2007)
Opšti zaključak, za razne delatnosti, uključujući razne sportove, glasi: za vrhunska dostignuća potrebno je prosečno 10 god. ili nakupljenih 10000 sati promišljenog vežbanja.
